Na een overlijden valt ie vaak heel snel op de mat. Een prachtige blauwe brief waarin de belastingdienst vermeldt dat het op basis van hun gegevens niet nodig is om aangifte te doen voor de erfbelasting. ‘Hoera!’, denkt dan de gemiddelde zuinige Nederlander, ‘dan steken we mooi een hoop kosten in onze zak’. Wees waakzaam, want  als dit het overlijden betreft van de eerste ouder, dan kun je bij het overlijden van de tweede ouder nog wel eens van een koude kermis thuiskomen.

Wat gebeurt er?

Bij het overlijden van de eerste ouder erf je als kind meestal al een deel van het vermogen van je ouders, vaak in de vorm van een vordering. Dat wil zeggen dat je nu er nu nog niet over kunt beschikken, maar pas op een later moment, wanneer ook de tweede ouder is overleden. Wanneer dan de tweede ouder komt te overlijden, volgt het andere deel.

Stel: Vader overlijdt in 2020 op 60-jarige leeftijd. We geloven de belastingdienst op hun blauwe ogen, en we doen geen aangifte erfbelasting, want, volgens de belastingdienst is dat allemaal niet nodig. Immers, er is toch geen erfbelasting verschuldigd. Het is inmiddels 2030 als plotseling je moeder komt te overlijden. Nu gaan we wel aangifte erfbelasting doen, want jullie erfenis zit ver boven de vrijstelling van zo’n € 20.000.

In die aangifte geef je alle bezittingen netjes op, en daarvan zijn nog wat dingetjes aftrekbaar zoals bijvoorbeeld de kosten van de uitvaart. Ook het erfdeel van je vader mag je hierop in mindering brengen.

Op dat moment is het 10 jaar geleden dat vader is overleden, de verdeling van de erfenis is nooit vastgelegd, en moeder hield van opruimen. Bewijs van het vermogen van destijds is niet meer te achterhalen. Jammer dan, zegt de belastingdienst, dan mag je nu over de gehele erfenis even afrekenen, want de bewijslast ligt bij jou als erfgenaam. En dat is zuur, want nu loop je de vrijstelling van je vader geheel mis, en je betaalt over een onnodig groot deel van je erfenis belasting in de hoogste tariefschijf. Zonde!

Ik hoor je denken: ‘Poeh wat veel tekst’. Snap ik, want het is ook nogal wat. Ik zal het wat helderder maken door een rekenvoorbeeld, getallen rond ik voor het gemak even af. We gaan uit van de wettelijke verdeling.

Wat had ik nu aan erfbelasting moeten betalen in 2020?

Stel dat het vermogen van je ouders toen in totaal € 180.000 was geweest. Je hebt 1 broer. Dan had je de helft daarvan samen met je moeder en je broer geërfd, dat is € 90.000 gedeeld door drie = € 30.000.

Heel vervelend, maar de belastingdienst had het mis. Nu moet je ineens € 1.000 betalen terwijl de belastingdienst had gezegd dat dat niet hoefde. Dit kan natuurlijk legio oorzaken hebben. Van niet alle vermogensbestanddelen is de belastingdienst op de hoogte, denk bijvoorbeeld aan contant geld.

Het is inmiddels 2030. Moeder heeft op dat moment een woning met een WOZ-waarde van € 280.000 en € 50.000 spaargeld. In totaal erven jij en je broer dus ieder € 165.000.  De gegevens van 2020 zijn niet meer te achterhalen:

Nu gaan we kijken wat het was geweest als je in 2020 wél die aangifte erfbelasting had gedaan. We houden hier voor het gemak even geen rekening met eventuele oprentingen, we kijken puur even naar het grote geheel:

Zoals je kunt zien in het voorbeeld had er flink wat erfbelasting kunnen worden bespaard als er in 2020 netjes een aangifte was ingevuld. Dan had je weliswaar in 2020 wat erfbelasting moeten betalen, maar het bedrag dat je bij het tweede overlijden kwijt bent is nu veel hoger. Zonde! Sla dus bij het eerste overlijden nooit een gang naar de notaris over! En vooral, zorg dat je deze eerste aangifte erfbelasting heel erg goed bewaart.